Η διαχείριση της καθαριότητας και των αποβλήτων του δήμου Μαραθώνα.

• Ένας μύθος και η αναγκαιότητα μιας άλλης στρατηγικής

Ο Δήμος μας, κατά γενική ομολογία, τις τελευταίες δεκαετίες, ήταν και παραμένει από τους πιο βρώμικους δήμους της Αττικής.

Οι ξεχειλισμένοι πράσινοι και βρώμικοι κάδοι σκουπιδιών έχουν γίνει μόνιμο φαινόμενο. Η εναπόθεση σκουπιδιών κάθε είδους ή η ελεύθερη απόρριψη αυτών στο αστικό τοπίο αλλά και στην ύπαιθρο έχουν πάρει γενικευμένο πλέον χαρακτήρα....

Οι μπλε κάδοι αθόρυβα εξομοιωμένοι με τους πράσινους, έχουν μείνει στη θέση τους για να μας υπενθυμίζουν μία ακόμη χαμένη, στη γέννεσή της, προσπάθεια αλλαγής μοντέλου διαχείρισης των αποβλήτων.

Οι χορταριασμένοι, απεριποίητοι, γεμάτοι σκουπίδια, εγκαταλειμμένοι δημόσιοι χώροι έρχονται να ολοκληρώσουν την ζοφερή εικόνα.

Ο τομέας καθαριότητας του Δήμου βρίσκεται αντιμέτωπος με την διαχείριση ενός πολύ μεγάλου όγκου αποβλήτων σαν αποτέλεσμα αστικής δραστηριότητας (οικιακά απόβλητα), αλλά και επιχειρηματικής κάθε είδους (ειδικές κατηγορίες αποβλήτων), αλλά και με την καθημερινή συμπεριφορά της πλειοψηφίας των δημοτών του , η οποία φαίνεται να έχει απόλυτα προσαρμόσει συνείδηση και συμπεριφορές στο μέχρι σήμερα επιλεγμένο μοντέλο διαχείρισης. Συμπεριφορά που, μεταξύ των άλλων, έρχεται να ακυρώσει ή να χαρακτηρίσει σαν γραφική κάθε προσπάθεια εθελοντισμού στον τομέα αυτό.

Φωτο Αρχείου - Εθελοντικοί Καθαρισμοί από Φίλους Ρεματιάς Βαρνάβα

Η αφισορρύπανση (από αφίσες κάθε είδους έως «ΕΝΟΙΚΙΑΖΕΤΑΙ», κηδειόχαρτα, Διαφημιστικές πινακίδες), ειδική μορφή ρύπανσης, έρχεται να ολοκληρώσει την απαράδεκτη εικόνα μιας πόλης που φαίνεται να έχει συνηθίσει τη βρωμιά της.

Το σημερινό σκάνδαλο του ΧΥΤΑ ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΟΥ, απόρροια αυτής ακριβώς της κατάστασης, φαίνεται να συγκινεί λίγους.

Οι αντιστάσεις ελάχιστες, ανοργάνωτες και εξ αυτού αδύναμες.

Το ζήτημα της διαχείρισης των αποβλήτων αποτελεί δείκτη πολιτισμού, μέτρο της συνεννόησης όλης της κοινωνίας και αντανακλά το επίπεδο της δημοκρατίας και του τρόπου που λειτουργεί μια κοινωνία. Αν αυτό για κάποιους άλλους αποτελεί κοινό τόπο, σίγουρα δεν αποτελεί για μας!

Δεν εξηγείται διαφορετικά το γεγονός ότι οι επίσημοι εκλεγμένοι φορείς του Δήμου, αλλά και οι κάτοικοί του δεν κουράζονται σε καθημερινή βάση να επικαλούνται (συγχρόνως και να αυτοθαυμάζονται για) την ιστορία, τον πολιτισμό και την απαράμιλλη ομορφιά του φυσικού του τοπίου!

Η αντίληψη και η καθημερινή πρακτική και των δύο πλευρών οδηγούν αβίαστα στο συμπέρασμα ότι η σχέση της εκάστοτε διοίκησης του Δήμου και των κατοίκων του με την Ιστορία, τον Πολιτισμό και το Φυσικό Τοπίο είναι ισχυρά διαταραγμένη.

Το πρόβλημα της καθαριότητας του διευρυμένου Δήμου, καθώς και εκείνο της διαχείρισης των αστικών αποβλήτων του («σκουπιδιών») είναι άρρηκτα δεμένα μεταξύ τους και η επιτυχής διαχείριση του ενός είναι προϋπόθεση για την επιτυχή έκβαση της επίλυσης και του άλλου.

Εδώ ακριβώς εντοπίζεται και ο μύθος.

Η διαδεδομένη άποψη δημοτών, αλλά κυρίως των δημοτικών αρχόντων, ότι το πρόβλημα της καθαριότητας αρχίζει και τελειώνει στην διαχείριση της περισυλλογής τους και η επιτυχής επίλυση αυτού είναι απλά θέμα ποσοτικών αλλαγών στις επιμέρους παραμέτρους αυτής, όπως ο αριθμός και οι θέσεις των κάδων, ο μικρός ή μεγάλος αριθμός των εργαζομένων στον τομέα καθαριότητας, η αποτελεσματικότερη διάταξη αυτών, ο αριθμός των αυτοκινήτων αποκομιδής και γενικότερα ο υπαρκτός τεχνολογικός εξοπλισμός του Δήμου κλπ.

Και όλα αυτά, αποσυνδεδεμένα από το κρίσιμο θέμα της επιλογής του μοντέλου διαχείρισης των αποβλήτων (μετά την περισυλλογή αυτών).

Αυτός ακριβώς ο μύθος έχει οδηγήσει όλα τα προηγούμενα χρόνια τις σχετικές δημοτικές πολιτικές σε οικτρή αποτυχία. Ακόμη, και για τους παλαιότερους, η σχετικά καλύτερη κατάσταση από πλευράς καθαριότητας των Δήμων (πριν την εποχή του Καποδίστρια) ήταν συνδεδεμένη με περιβαλλοντικά εγκλήματα, για τα οποία απλά για δεκαετίες δεν γινόταν λόγος (σκουπιδότοπος Ελληνικού, σκουπιδότοποι Ν. Μάκρη, Βαρνάβα, Γραμματικού κλπ).

Η άρρηκτη σχέση αυτών των δύο προβλημάτων, καθαριότητας και μοντέλου διαχείρισης αποβλήτων μετά την περισυλλογή, δεν υπήρχε πάντα, αλλά προέκυψε σταδιακά σαν αποτέλεσμα πολλών παραγόντων, οι κυριότεροι των οποίων είναι:

α) η σταδιακή, ιδιαίτερα από την δεκαετία του 80, επικράτηση του κοινωνικού μοντέλου της υπερκατανάλωσης, σε συνδυασμό με την σαθρή οικονομική ευμάρεια (στηριγμένη στον τραπεζικό δανεισμό), που ακολούθησε, οδήγησε σε τεράστια αύξηση του όγκου των παραγόμενων αποβλήτων, κάθε κατηγορίας.

β) η επακόλουθη διόγκωση των σοβαρών περιβαλλοντικών προβλημάτων της ελεύθερης, ασύδοτης εναπόθεσης, των αποβλήτων αυτών

γ) η κατά φυσική συνέπεια, ισχυροποίηση των φωνών διαμαρτυρίας και των κινημάτων αντίστασης πολιτών και φορέων για άμεση και ριζική αντιμετώπιση του τεράστιου σε μέγεθος και σε επιπτώσεις περιβαλλοντικού προβλήματος.

δ) η αναγκαστική ενσωμάτωση και εφαρμογή, επί ποινή σοβαρότατων οικονομικών κυρώσεων των σχετικών ευρωπαϊκών οδηγιών. Είναι αυτές, που άνοιξαν πριν από πολλά χρόνια τον δρόμο της υποχρεωτικής δημιουργίας ΧΥΤΑ, ενώ εισήγαγαν για πρώτη φορά πολιτικές διαχείρισης αποβλήτων μέσω της ανακύκλωσης.

Σήμερα οι πολιτικές σε Ευρωπαϊκό επίπεδο ,ενσωματωμένες και στο Ελληνικό Δίκαιο, αποτελούν το αυστηρό πλαίσιο μέσα στο οποίο καλείται και ο Δήμος Μαραθώνα να σχεδιάσει εκείνη την ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ και την κατάλληλη ΤΑΚΤΙΚΗ, που θα μπορεί να δώσει ΡΙΖΙΚΗ ΛΥΣΗ σε ένα πρόβλημα, που κατά την γνώμη μου, η επίλυσή του αποτελεί τη βάση εκκίνησης οποιουδήποτε σοβαρού διαλόγου για ένα βιώσιμο σχέδιο τοπικής πολύπλευρης ανάπτυξης.

Βιωσιμότητα που θα εξασφαλίζεται τότε και μόνον αν το σχέδιο αυτό:

πηγάζει μέσα από συλλογικές διαδικασίες της τοπικής κοινωνίας (αποτέλεσμα δημοκρατικού διαλόγου),

σέβεται το φυσικό περιβάλλον και θα το προστατεύει και αναδεικνύει,

αξιοποιεί, χωρίς να εξαντλεί τις τοπικές πλουτοπαραγωγικές πηγές,

αναδεικνύει τα συγκριτικά πλεονεκτήματα της περιοχής και

είναι ανθρωποκεντρικό, με την έννοια ότι πρωτίστως θα απαντάει στις βασικές ανάγκες των κατοίκων και θα οδηγεί στην βελτίωση της ποιότητας της ζωής των, περιλαμβανόμενων σε αυτή όλων των πτυχών της (οικονομικής, κοινωνικής, πολιτιστικής και περιβαλλοντικής, κλπ)

Η ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ αυτή δεν μπορεί παρά να είναι η δημόσια-δημοτική-κοινωνική διαχείριση των αστικών στερεών απορριμμάτων με το χαμηλότερο δυνατό κόστος, με τις περισσότερες νέες τοπικές θέσεις απασχόλησης, με την αποτελεσματικότερη προστασία του περιβάλλοντος.

Μια διαχείριση με κοινωνικά δίκαιη κατανομή του παραγόμενου πλούτου, αποκεντρωμένη με μικρής κλίμακας εγκαταστάσεις και ολοκληρωμένη, θα βασίζεται δηλαδή στους τρεις παρακάτω άξονες:

α) πρόληψη-μείωση όγκου αποβλήτων,

β) επαναχρησιμοποίηση και

γ) ανακύκλωση-κομποστοποίηση (λιπασματοποίηση), έτσι ώστε μια πολύ μικρή - έως μηδενική -ποσότητα απορριμμάτων να καταλήγει σε Χώρο Υγειονομικής Ταφής (ΧΥΤ).

M. Αποστολόπουλος